Deprem hepimizi derinden sarstı

15.02.2023

Yaşanan deprem neticesinde bir kez daha görüldü ki, aynı sokakta bulunan bazı binalar yıkılırken, sokak üzerinde bulunan komşu binalar ise depremden nerdeyse hiç zarar görmedi. Böyle bir örneğin açıklaması, yapı denetimi yapılmamış, yapı malzemesi çalınmış olmasından başka ne anlama gelebilirdi ki. Çalınan yalnızca yapı malzemesinin parasal karşılığı olmadı, binlerce insanın yaşamı oldu. Böyle olunca da bunun sorumluları bağışlanamaz.Yaşanan deprem neticesinde bir kez daha görüldü ki, aynı sokakta bulunan bazı binalar yıkılırken, sokak üzerinde bulunan komşu binalar ise depremden nerdeyse hiç zarar görmedi. Böyle bir örneğin açıklaması, yapı denetimi yapılmamış, yapı malzemesi çalınmış olmasından başka ne anlama gelebilirdi ki. Çalınan yalnızca yapı malzemesinin parasal karşılığı olmadı, binlerce insanın yaşamı oldu. Böyle olunca da bunun sorumluları bağışlanamaz.
Müteahhitlerin ceza hukukundan doğan suçları nelerdir? Deprem sebebiyle yıkılan binalara ilişkin müteahhitlerin cezai ve hukuki sorumluluklarının doğması, söz konusu binaların hukuki normlara tam uygun şekilde yapılmamış olmasına bağlıdır. Deprem neticesinde meydana gelen zarardan müteahhidin ve ilgililerin sorumluluğu ancak kusurları oranında söz konusu olur. Eğer bina yapıldığı zaman da yasalara uygun olmayan malzeme ve teknikle, yapı ruhsatına uygun olmadan inşa edilmişse, ceza sorumluluğu doğar. Bunun tespiti için yıkılan binalar üzerinde bilirkişi incelemesi yaptırılarak, binada kullanılan malzemelerin ve tekniğin yeterliliği araştırılmalı, fiilin gerçekleştiği tarihteki yapı inşa mevzuatının gereklilikleriyle karşılaştırılmalıdır. 
Bu durumdan başka kimler sorumludur? Sorumluluk hesabı yapılırken sadece müteahhitin sorumluluğuna değil yapının yapılmasında ve sonrası denetiminde aktif olarak görev alan kişilerin de sorumlu olduğunun kabulü gerekecektir.
Ceza sorumluluğu ne zaman doğar? Burada binanın inşası sırasında görev alanların ceza sorumluluğunu gündeme getirecek husus, ilgili görevlinin gerekli özeni göstermemesi ve bu özensizliğin neticenin, yani binanın yıkılmasına katkı sağlaması, neticenin oluşması bakımından bir etki göstermesidir. Dolayısıyla, şayet binanın yapımında bir kusur var ise ceza sorumluluğunu gündeme getirmeyecek, yerine getirilmeyen, eksik bırakılan hususun neticenin gerçekleşmesine katkısı araştırılarak sorumlular belirlenecektir.
İhmalden dolayı doğan suçlar nelerdir? Yapı denetim kuruluşlarının ihmalden dolayı oluşan neticeden sorumlulukları söz konusudur. Yapı denetim kuruluşları bakımından bir yapı için denetim faaliyeti sırasında gerekli özen ve dikkatin gösterilmemesi görevi kötüye kullanma, bir yapının ruhsatsız yapılması sahtecilik suçunun doğmasına sebep olacaktır. 
Sonradan yapılan müdahaleler ceza sorumluluğu doğurur mu? Binanın hukuki mevzuata uygun inşa edilmesine rağmen, sonradan yapılan müdahaleler ile yapıya zarar verecek müdahalelerin gerçekleştirilmesi (örneğin tadilat sırasında taşıyıcı kolonların kesilmesi) de, şayet binanın yıkılmasına katkı sağlamışsa ceza sorumluluğunu gündeme getirecektir. 
Ne zaman tazminat hakkı doğar? Müteahhitin ağır kusur veya hile ile ayıbı gizlenmesi ve bunun sonucu depremde binasında hasar oluşan hak sahipleri, süre ile bağlı olmaksızın müteahhitten zararlarının tazminini isteyebilir. 
Tazminat indirimi uygun mudur?Söz konusu hasara neden olan olayın da kusuru ne ölçüde azaltacağına bakılması gerekmektedir. Eğer ki herşeyin usulüne uygun yapılması durumunda dahi yapının yıkılması veya hasara uğraması kaçınılmaz ise bu durumda söz konusu tazminatta uygun bir hakkaniyet indiriminin yapılması da söz konusu olabilecektir.
Ceza sorumluluğu zaman aşımına uğrar mı? Son olarak depremin meydana gelmesi ile binanın yapım tarihi arasında oldukça uzun bir zaman farkının olması söz konusu olduğunda zamanaşımı sebebiyle sorumluların akıbetlerinin nasıl olacağı konusu da oldukça mühimdir. Bu durumda deprem nedeniyle bina yıkılmasında suç tarihi, binanın yıkıldığı tarihtir. Yani eğer bina yıkılmışsa suç tarihi de binanın yıkıldığı tarihtir.